7./13. yÜzyil anadolu’sunda yaŞamiŞ bİr hanefÎ Âlİmİn feraĞ kayitlarinda sakli otobİyografİsİ: ʿalĀ-İ aḪlĀṬĪ ve mecmŪʿasi

Abstract

Kitaplar, bir fikrin ve düşüncenin veya zihniyetin taşıyıcıları olduğu kadar, üretildikleri bağlama dair de bilgiler sunan kalıntılardır. Bir eserin yazma versiyonları söz konusu olduğunda, her bir nüshanın ayrı bir özgünlük değeri bulunmaktadır. Yazıma konu olan metin belki ortaktır ama yazma nüshalar; çoğaltan kişi, çoğaltılan yer ve zaman, çoğaltmada kullanılan yazı şekli, kâğıt türü gibi unsurlar bakımından kendilerine özgü nitelikler taşımaktadır. Eserin yazıldığı bağlam hakkında ilk elden bilgilerin sunulduğu bu kısımlara yansıyan içerik, bazen eserin tüm muhtevasından bile daha önemli olabilmektedir. Bu yüzden de bazen her biri ayrı bir tarih vesikasına dönüşebilmektedir. ʿAlī b. Ötemiş b. Süleymān isimli fakat ʿAlā-i Aḫlāṭī olarak maruf bir Hanefî âlim tarafından istinsah edilen mecmūʿa bu bakımdan oldukça dikkat çekicidir. Mecmūʿa içerisinde Hanefî geleneğe dair çeşitli eserler yer almaktadır; ancak bunlardan daha önemli olan bu eserlerin nasıl ve nerede istinsah edildiğine dair müstensihin ferağ kayıtlarında verdiği bilgilerdir. Bu bilgilere bakıldığında, müstensihin muhtemelen Buhara kökenli olduğu ve Anadolu’ya gelip Ahlat’ı vatan edindiği görülmektedir. Artık Anadolu’da yaşamasına karşın, bir sebeple büyük Moğol istilasına maruz kalmasından on bir yıl önce Buhara’ya tekrar gitmiş, buradaki ilim meclislerinde bulunmuş ve önemsediği bazı eserleri istinsah edip yanında Ahlat’a getirmiştir. Bu mecmūʿa ise zamanla Kastamonu’ya kadar gelmiştir. Bu yazıda, söz konusu mecmūʿanın ferağ kayıtlarında geçen bilgilerden hareketle ʿAlā-i Aḫlāṭī’nin hayat hikayesi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.