Çağlar boyu düşünce Özgürlüğü: türkiye’de ve dünyada telif haklarının tarihsel gelişiminin değerlendirilmesi

Düşünce özgürlüğü alanında gelişmeler sağlandıkça, eserlerin üretiminde ve niteliğinde olumlu artışlar gerçekleşmektedir. Bu çalışmada, düşünce özgürlüğü çerçevesinde fikri mülkiyet haklarının dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimi analiz edilmektedir. Ayrıca, çalışmada, telif haklarının anlamı ve gelişimi, bu alanda yapılmış ulusal ve uluslararası sözleşmeler ile fikri mülkiyet hakları, kütüphaneler ve matbaaların düşünce özgürlüğü üzerindeki etkileri değerlendirilmektedir. İçerik analizi yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, İlk Çağ’dan günümüze kadar fikri mülkiyet haklarının korunması konuları, bu alanda yapılan Bern, Roma gibi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün yönettiği uluslararası sözleşmeler ve Dünya Ticaret Örgütünün yayımladığı ve yönettiği Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması ve Hizmet Ticareti Genel Anlaşması incelenmektedir. Çalışma sonucunda, telif hakları konusunda İlk Çağ’da başlangıçta hiçbir düzenleme olmadığı ve büyük gecikme olsa da Kraliçe Anne Kanunu ve Fransız İhtilali’nden sonra eser sahibinin haklarının zaman içerisinde koruma altına alındığı belirlenmektedir. Türkiye’de ise 1951 yılında yayımlanan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na kadar, Osmanlı Dönemi’nde Batı’nın etkisinde gelişen 1850 tarihinde Encümen-i Daniş Nizamnamesi ile başlayan telif hakları düzenlemeleri 1910 tarihli Hakk-ı Telif Kanunu ile sona ermiştir. Ayrıca, gerek Türkiye’de gerekse küresel olarak telif hakları gelişiminde matbaanın kullanılmaya başlanmasının etkilerinin büyük olduğu sonucuna da varılmaktadır. Buna ek olarak, eserlerin korunması yanında, araştırma yapılmasında ve yeni eserlerin üretilmesinde tarih boyunca katkıları olan kütüphanelerin düşünce özgürlüğünün gelişiminde önemli etkileri vardır. Konu ile ilgili diğer araştırma bulguları çalışmanın sonunda yer almaktadır.