Amerikan Board Misyonerlerinden Elizabeth Freeman Barrows Ussher’in Mektuplarında 1915 Van Ermeni İsyanı ve Osmanlı Kayıtları

Abstract

I. Dünya Savaşı öncesinde ve esnasında Osmanlı Devleti’nde meydana gelen Ermeni olaylarında ülkedeki Amerikan misyonerlerinin önemli payları vardır. Amerikan Board olarak da bilinen American Board of Comissioners for Foreign Mission (ABCFM) çatısı altında örgütlenen misyonerlerin asıl faaliyet alanları dindir. Fakat gittikleri yerlerde misyonlar şeklinde teşkilatlanarak eğitim ve sağlık alanlarında da faaliyet göstermişlerdir. 20. yüzyılın başlarında dünyanın bir çok yerine ulaşan Amerikan Board misyonerleri, Osmanlı ülkesinde ise dört ana misyon şeklinde örgütlenmişlerdir. Bunlardan Doğu Türkiye Misyonu’nun önemli istasyonlarından birisi Van şehrinde kurulmuştur. Van Amerikan Board misyonerleri, yürüttükleri faaliyetler sayesinde 1915 yılında meydana gelen Ermeni isyanında etkili olmuşlardır. Van’ın Rus işgaline düşmesine kadar devam eden bu isyanda çeteler şeklinde örgütlenen Ermeniler, bölgedeki Türk ve Müslüman ahaliye yönelik katliamlar gerçekleştirmişlerdir. Amerikan misyonerleri ise bölgedeki tüm terör eylemlerinde Ermeni çetelerine maddi ve manevi destek vermişlerdir. Elizabeth Freeman Barrows Ussher de bu misyonerlerden birisidir. Bu çalışmada; Elizabeth Ussher’in aynı zamanda birer rapor niteliğindeki günlüklerinden oluşturarak evine gönderdiği 23 Mayıs 1915 ve 30 Mayıs 1915 tarihli mektupları incelenmiştir. 1915 Van Ermeni isyanına dair ilginç iddiaların ve ifadelerin yer aldığı söz konusu mektupların Osmanlı kayıtlarıyla birlikte değerlendirilmesiyle hazırlanan bu çalışmanın amacı ise; Amerikan misyonerlerinin Van isyanı üzerinden 1915 olaylarına bakışını ortaya koymak ve bu konudaki farklı bir boşluğu doldurmaktır.